Een goede filosoof maakt geen redeneringsfouten. Een logisch bedrog is een redeneringsfout, en wordt vaak gebruikt om argumenten te fabriceren waar er geen of onvoldoende zijn.

Het artikel ‘Hypnose spreekt tot de verbeelding maar heeft geen plaats in de rechtzaal’ dat op de Knack website verscheen vorig weekend (21 juni 2015) bevat enkele mooie voorbeelden van logisch bedrog.


Ad hominem
Bij het ad hominem bedrog val je de persoon aan, in plaats van zijn argumenten. Daarbij probeer je de persoon zo ongeloofwaardig mogelijk te maken, en dat kan op totaal andere gebieden, zodat het werkelijke argument van de persoon in kwestie er niet meer toe doet.  Een voorbeeld uit het artikel, waarbij het argument over hypnose gaat, en de geloofwaardigheid in vraag gesteld wordt omdat de expert dhr. De Soir ook andere technieken gebruikt

Autoriteit oproepen
Bij dit soort logisch bedrog roep je de autoriteit van iemand anders in, in plaats van een echt argument te geven. In dit geval wordt een andere – meer bekende – filosoof opgetrommeld, daar waar een concrete wetenschappelijke studie had kunnen gegeven worden als die zou bestaan.

Anekdotisch
Bij het anekdotisch logisch bedrog, maak je gebruik van een eigen ervaring of een geïsoleerd voorbeeld in plaats van een werkelijk argument. Dit kan nuttig zijn om bijvoorbeeld statistische gegevens te negeren.  Hier gaat men zelfs nog een stap verder, niet alleen wordt er verwezen naar anekdotisch materiaal, maar bovendien is de auteur zeer vaag over de precieze anekdote.

Compositie en verdeling
Oproepen tot emoties
En waarom zou het niet mogelijk zijn om verschillende soorten van logisch bedrog door elkaar te gebruiken. Dit is wat de auteur van het Knack-artikel doet in het volgende fragment. De compositie en verdeling zit hem in het feit dat hij suggereert om cognitieve gedragstherapie te gebruiken omdat het resultaat haalt bij een hele reeks andere aandoeningen die niets met het geheugen te maken hebben, maar waar hypnose ook resultaten behaalt.  Het compositie en verdelingsbedrog zit hem erin dat wanneer iets goed is voor één onderdeel (CGT voor angst), het ook voor de andere onderdelen goed is (CGT voor het geheugen).

Het logisch bedrog door oproep tot emoties betekent dat je eerder een oproep doet op iemands’ emoties dan een echt argument te geven. De auteur heeft duidelijk een zeer beperkte kennis van hoe hypnose in z’n werk gaat, en plaatst hypnose in een sfeer van mysterie en charlatanisme. 

Deze filosoof houdt duidelijk niet van hypnose, en het gebruik van logisch bedrog in dit artikel was zo opvallend, dat ik er niet naast kon kijken. Dit betekent niet dat ik akkoord of niet akkoord ben met het artikel. Het is inderdaad eenvoudig om onbestaande herinneringen te suggereren, met en zonder hypnose. Maar er zijn ook voldoende studies over de werking van het brein en het geheugen onder hypnose, o.a. door neurowetenschapper Avi Mendelsohn van het Weizman Instituut, over het beperken van risico bij gebruik van forensische hypnose, o.a. door Dr. Bruce Eimer, Dr Neil Hibler, enzovoort.  Lees er het American Journal for Clinical Hypnosis en andere gezaghebbende magazines op na.

De kwaliteit van wat er uit een hypnosesessie komt, zeker in de context van vervolging en rechtszaken,  maar evengoed in elke andere sessie, hangt af van de vaardigheid van de hypnotiseur. En er lopen inderdaad wel wat personen in deze wereld rond zonder vaardigheden.

Daarom tot slot, een korte eindnoot over de “expert” Erik De Soir. Ik ken hem op het moment van dit schrijven niet persoonlijk, maar ik vond het volgende over hem terug. Deze persoon is klinisch psycholoog en is verbonden als beroepsofficier aan het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie gespecialiseerd in traumaverwerking.  Bovendien zetelt hij in de opleidingscommissie van de Vlaamse Wetenschappelijke Hypnose Vereniging, waar de opleidingen hypnose gegeven worden door een psychiater aan het UPC KUL  Campus Kortenberg. Met andere woorden, Erik De Soir lijkt mij niet de eerste de beste. Deze informatie is zeer gemakkelijk online te vinden, maar was helaas nergens in het artikel te bespeuren.

Af en toe stoot ik op ongewone verhalen in mijn zoektochten naar nieuwe toepassingen en oude vaardigheden om gedrag te beïnvloeden.  Dit is een van die ongewone verhalen.

Op een avond rond zeven uur in 1887 zit juffrouw J. aan tafel en legt ze er haar ontblote bovenarmen op.  Juffrouw J. is één van de – zeer gehoorzame – meiden van professor Joseph Delboeuf van de Université de Liège. De professor is trouwens gerenommeerd lid van de Koninklijke Academie van België.

Terwijl juffrouw J. aan tafel zit te wachten, verhit professor Delboeuf een 8 mm dikke ijzeren staaf in een vuur tot ze roodgloeiend is.  Eenmaal de staaf roodgloeiend is, richt de professor zich kalm tot de juffrouw en legt hij de gloeiend hete ijzeren staaf op beide armen. Ondertussen suggereert hij, onder hypnose, dat juffouw J. de pijn enkel in de linkerarm zal voelen. En dit gebeurt ook zo.  Na een tijdje haalt hij de ijzeren staaf weg en vervolgens legt hij verbanden rond beide armen. 

Wanneer de professor ’s anderendaags de verbanden terug wegneemt, vindt hij op de rechterarm een perfecte streep van 8 mm breed, die aantoont waar de staaf de arm geschroeid heeft.  Dit is het fysieke effect, zoals het bakken van vlees. Er zijn geen zwellingen of ontstekingen te merken op de rechterarm.

De linkerarm toont iets helemaal anders, daarop vindt de professor een blaar van 3 cm breed in plaats van de lijn van 8 mm. Bovendien deed de wonde aan de linkerarm geweldig pijn, daar waar de rechterarm geen pijn deed.  Dat is althans wat professor Delboeuf in zijn verslag schreef, op de versie van juffrouw J. zullen we eeuwig moeten blijven wachten.

Hoe het afloopt … na juffrouw J. nog een dag te laten lijden, nam hij – opnieuw via hypnose – de pijn weg in beide armen. Diegene die we hier echt moeten bewonderen, is juffrouw J. om deze onmenselijk proef te doorstaan!

Wil je meer leren over hypnose of zelf leren hypnotiseren, kom naar onze Hypnotic Practitioner opleiding.